'Op papier heb ik het goed voor elkaar, maar ik voel me zelden gelukkig.' Een populaire 24-jarige YouTuber bekent al jaren te worstelen met het leven. Wat is goede pastorale zorg voor wie in mentaal zwaar weer verkeert?
Het gaat niet goed met onze mentale gezondheid. Vooral die van jongeren verslechtert sinds de coronalockdowns. Bij Chris, de christelijke tegenhanger van de Kindertelefoon, gaat één op de tien chatgesprekken over zelfdoding. Het aantal suïcides onder dertigminners steeg sinds 2013 met bijna 17 procent, ondanks dat Nederland op de vijfde plaats staat van de wereldgeluklijst.
Verlies aan toekomstperspectief, onveiligheid, klimaatverandering, de woning- en energiecrisis, verwarring over het eigen geslacht, echtscheiding en huiselijk geweld zijn bouwstenen voor mentale nood, met name onder jongeren.
Gevarenzone
Psychisch lijden is complex. Er is verschil tussen denken over de dood als uitweg uit problemen en deze als enige mogelijkheid overhouden, zelfmoordplannen maken en pogingen ertoe doen. Als omstanders hiervan signalen opvangen, moeten alarmbellen gaan rinkelen. Zelfdoding komt in alle lagen van de bevolking voor. Boeren zitten in het oog van een politieke stikstofstorm met complexe berekeningen, menigeen ook in de wurggreep van supermarkten en voedselgiganten. Vakbond FNV signaleerde een alarmerend aantal zelfdodingen onder industriearbeiders, bouwvakkers en in de transportsector. Geen beroepsgroep is gevrijwaard van suïcide, psychiaters noch predikanten. Een opmerkelijk feit is dat opvallend meer mannen dan vrouwen de hand aan zichzelf slaan. Verhoogde risicofactoren voor suïcide zijn autisme, een psychose, depressie, seksueel misbruik, emotionele verwaarlozing in de jeugd, pestgedrag, een relatiebreuk of een ander trauma. Ook een gok-, of pornoverslaving kan in de klem brengen, vooral als iemand zich ook nog eens in de schulden werkt. Schaamte maakt eenzaam en dat laatste is niet ongevaarlijk.
Het Trimbosinstituut en 113 Zelfmoordpreventie zien te veel mensen met een uitkering in de gevarenzone. Uitkeringsinstantie UWV heeft inmiddels een team van specialisten dat helpt bij geldzorgen. Daarom is het goed in de kerkelijke gemeente ook op elkaar te letten en waar nodig de diakenen op nood te attenderen.
Luisterend oor
Spreek bij suïcide vooral niet over ‘kiezen voor de dood’, zoals bij euthanasie. Mensen die zichzelf doden ervaren helemaal geen keuzevrijheid. Wie van kiezen spreekt, maakt hen tot daders, tot moordenaars.
Mensen die zichzelf doden ervaren helemaal geen keuzevrijheid. Wie van kiezen spreekt, maakt hen tot daders, tot moordenaars.
Pastoraat luistert nauw. Zeker wanneer iemand diepgaand vervreemd is geraakt van zichzelf. Veroordeling van gevoelens is niet pastoraal. Een luisterend oor is het minste dat we kunnen bieden. Tegelijkertijd kan dat veel betekenen voor de ander. Soms zijn mensen dusdanig diep beschadigd dat vertrouwen gereduceerd is tot nul. Ze deden te veel teleurstellingen op en stootten te vaak hun hoofd, misschien wel in de kerk.
Een mens die ‘dit leven’ niet meer wil, heeft ruimte voor verdriet en boosheid, voor wanhoop en machteloosheid nodig. Dat betekent niet dat we destructieve gedachten en plannen bevestigen.
Het spreekt vanzelf dat een pastor niet op de stoel van psycholoog of psychiater gaat zitten. We kunnen iemand die zich nog buiten het hulpcircuit bevindt, aanmoedigen met de huisarts contact op te nemen. Adequate hulp vragen en toelaten is geen teken van zwakte.
"*" geeft vereiste velden aan