De kerkapp is op veel plaatsen niet meer weg te denken uit het gemeenteleven. Niet alleen als digitale kerkbode, maar ook als sociale ontmoetingsplek heeft de app een functie. En daarom zijn er regels nodig.
Het gebruik van kerkapps heeft sinds de coronacrisis een enorme vlucht genomen. App-aanbieders bieden kerkelijke gemeenten de mogelijkheid om hun gemeenteleven ook digitaal vorm te geven. De bekendste is Scipio, dat een kleine twintig jaar geleden startte als software voor ledenadministratie. Hierbij zijn meer dan 750 gemeenten aangesloten. Donkey Mobile biedt ruim 500 gemeenten apps aan en startte in coronatijd.
Verbindende functie
‘Vrijwilligers gezocht voor het vakantiebijbelfeest!’ ‘Dit lied kwam in mijn gedachten bij de preek van vanavond.’ ‘Wie kan deze zomer op onze hond passen?’ Zomaar enkele voorbeelden van berichten die voorbijkomen in de kerkapp waar ik gebruiker van ben. In een grote gemeente als de onze heeft de app een verbindende functie. Gemeenteleden leren elkaar sneller kennen en herkennen via de app. Ze weten de ander – via verschillende groepen waarin de app is ingedeeld – te vinden voor een bemoedigend woord, maar ook voor praktische ondersteuning of een vakantiegroet vanuit een buitenlandse kerkelijke gemeente. Last but not least deelt de predikant elke week een samenvatting van de preek, kun je geven aan de collectedoelen en krijg je praktische informatie over een gemeenteavond of de opening van het winterwerk.
Oma op Facebook, kleindochter op TikTok
Dat de kerk ook aanwezig is op de smartphone of iPad, is duidelijk een meerwaarde. Oma zit nu eenmaal ook op Facebook, haar kleindochter op TikTok, en in het beste geval maken ze allebei gebruik van de kerkapp. Op de smartphone kan de kerk dan toch niet ontbreken?
De kerkapp functioneert als een digitaal kerkplein, wordt weleens gezegd. Maar wat als iemand op dat kerkplein een megafoon in handen neemt? Iets negatiefs roept over de preek, het orgelspel, de liturgie? Wat als het ene gemeentelid het andere gemeentelid in een gepeperde ‘post’ de les leest?
Wat haal je je op de hals?
Veel kerkenraden ervaren – mede vanwege dit ‘gevaar’ – een zekere verlegenheid om de kerkapp in te zetten of in te richten. Want wat haal je je op de hals als iedereen in de app ‘van alles’ kan gaan roepen? Hoe kun je bijsturen als er iemand uit de bocht vliegt?
Ik denk dat 99 procent van de ruim één miljoen berichten op ons platform opbouwend en praktisch van aard is. Wat jammer dat je jezelf als kerk de kans niet gunt om ook digitaal gemeente te zijn. Een gemiste kans!
Henrik Wienen is de bedenker en oprichter van Donkey Mobile. Hij benadrukt als hij deze vragen krijgt voorgelegd dat er in kerkapps vooral heel veel goed gaat. ‘Ik denk dat 99 procent van de ruim één miljoen berichten op ons platform opbouwend en praktisch van aard is. Wat jammer dat je jezelf als kerk de kans niet gunt om ook digitaal gemeente te zijn. Een gemiste kans!’
Als gemeentelid van de protestantse Jacobikerk-gemeente in Utrecht ziet Wienen ook als gebruiker welke meerwaarde een kerkapp heeft. ‘Het raakt me als ik zie dat iemand gebed vraagt voor een bepaalde situatie, en ik vind het mooi als er vakantiegroeten worden gedeeld. Dan zie je dat de app heel verbindend werkt. Als een kerkplein, zogezegd.’
Schreeuwen tijdens de dienst
Totdat er geronk klinkt op het eerst zo rustige kerkplein. Een gemeentelid stapt op de motor en geeft een stoot gas. Iedereen kijkt op. Wat gebeurt er? ‘Hé joh, doe eens rustig, er lopen hier kinderen!’ roept iemand. ‘Wel leuk toch, een beetje reuring moet kunnen hoor’, vindt een ander. Hoe voorkom je dat in de kerkapp het recht van de sterkste gaat gelden?
Wienen: ‘Ik hamer er bij gemeenten die onze app gebruiken altijd op dat de app een weerspiegeling is van het gemeenteleven. Als iemand tijdens de dienst begint te schreeuwen, wordt diegene ook de mond gesnoerd. Waarom zou je dat dan niet doen in een kerkapp? Ik ken er geen voorbeelden van, maar je hebt als beheerder het recht om een gebruiker te verwijderen. Wees daar duidelijk in en gebruik die mogelijkheid als het niet anders kan.’
Stel regels op, is Wienens boodschap (zie kader). ‘En houd je aan de richtlijnen die de Bijbel geeft voor het gemeenteleven. Kwaadsprekerij is een probleem dat langer bestaat dan apps. Paulus had er in de nieuwtestamentische gemeenten de handen vol aan. Wees als kerkenraad daarom duidelijk. Durf te zeggen wat de omgangsvormen zijn, online en offline.’
Frustratie en onmacht
Wienen merkt in het gebruik van de kerkapp overigens duidelijke verschillen tussen oudere en jongere generaties. Jongeren die opgroeien in het digitale tijdperk weten beter wat ze wel en niet moeten delen, ziet hij. ‘Ik heb de indruk dat het bij oudere gebruikers vaker ontbreekt aan digitale etiquette. Een onschuldig voorbeeld: een oudere vrouw die de dienst thuis volgt en geen geluid krijgt bij de livestream zet onder de algemene berichten: ‘Het geluid doet het weer niet.’ Ze heeft geen idee dat ze een megafoon pakt. Ondertussen legt ze door haar woordkeuze – ‘weer’ – wel een bepaalde lading in haar bericht. Ze laat daarmee haar frustratie en onmacht blijken. Kijk met mildheid naar zo iemand en reageer positief. ‘Het geluid doet het weer!’ is simpelweg al een mooie erkenning voor haar probleem. En het is niet strijdig met het idee van het kerkplein.’
De rol van het grijze midden
Mildheid gevraagd dus. Maar discussies in kerkapps over gevoelige kerkelijke of maatschappelijke hangijzers verlopen meestal niet mild. De losmaking van een predikant, negatieve feedback op een preek, de oorlog tussen Israël en Hamas – stuk voor stuk komen er in diverse gemeenten onderwerpen voorbij die veel emoties oproepen. Ineens wordt zichtbaar wat er broeit in de gemeente of in de samenleving.
Nadat Wienen nogmaals op het belang van ‘spelregels’ heeft gehamerd, noemt hij ‘het grote grijze midden dat misschien van alles vindt, maar zelf niet positief opbouwend in de gemeente(app) aanwezig is’. Volgens hem mag die groep wel wat idealistischer zijn. ‘Het frustreert me weleens dat de enkele excessen in kerkapps breed worden uitgemeten. Moet dat ons ervan weerhouden om samen kerk te zijn in een revolutionaire tijd wat communicatie betreft? Voelen we ons slachtoffer van een modern middel als de kerkapp of zien we kansen om zelf opbouwend aanwezig te zijn in de gemeente en dus ook in de app?’ Vragen die het meer dan waard zijn om in de gemeenten te bespreken.
‘Durf te delen’
Welke lessen heeft Wienen geleerd na vijf jaar bouwen aan kerkapps? ‘Het beeld van de kerkapp als kerkplein staat wat mij betreft nog altijd overeind, maar ik adviseer gemeenten nu wel meer om sturend te zijn bij de inrichting van de app. In onze beginfase stelde ik voor dat iedereen alles moest kunnen delen, eventueel in groepen rond bepaalde thema’s. Nu geven wij het advies om de algemene, kerkbrede groep dicht te zetten voor reacties en uitsluitend voor centrale berichtgeving te gebruiken. Zoals de kerkbode functioneert. In de app die wij met Donkey Mobile aanbieden, kun je zogeheten startgroepen toevoegen, waar alle gebruikers direct toegang toe hebben. Zij kunnen dan zelf kiezen om deze groepen te dempen (meldingen uit te schakelen) of te verlaten. Zeker grote gemeenten met meer dan 400 gebruikers raad ik dat aan.’
Onderschat de kracht van het middel niet, is Wienens oproep. ‘Durf te delen dat een preek je geraakt heeft. En zorg dat het hart van het gemeenteleven – Christus – ook in de app centraal staat.’
Spelregels op de kerkapp
- Maak als beheerders groepen aan waar gebruikers elkaar kunnen treffen rond een Bijbelkring, lief en leed, een boekenclub, een marktplaats. Gebruik de algemene groep voor centrale berichten en zet de reactiemogelijkheid uit.
- Het is mooi als persoonlijke profielen zo veel mogelijk ingevuld worden met foto, naam, adres en telefoonnummer. Het is verboden om andermans gegevens buiten de app om te delen.
- Ongeschikte content mag door de appbeheerders verwijderd worden. Zie je als gebruiker iets voorbijkomen wat niet gepast is? Geef een beheerder een seintje.
- Plaats geen negatieve berichten of reacties. Heb je klachten over iets of iemand? Benader iemand persoonlijk of schakel het pastoraat in.
- Schrijf vanuit je eigen perspectief en zonder veroordeling. ‘Liefelijke woorden zijn een honingraat, zoet voor de ziel, en genezing voor de beenderen.’ (Spr. 16:24)
- Alles wat binnen de app gebeurt, blijft binnen de app. Uiteraard staat het iedereen vrij om gemeenteleden uit te nodigen de app ook te gaan gebruiken.